62% Polaków w 2019 roku1 doświadczyło wypalenia zawodowego, co stawia nas na 3. miejscu w Europie. Twoja praca wywołuje frustrację lub zniechęcenie? Poznaj temat wypalenia zawodowego.
Czym jest wypalenie zawodowe?
Zdarza Ci się wstać z myślą „nie chcę iść dzisiaj do pracy”, nie wynikającą z lenistwa, kaca czy oglądania do 5 rano hodowli krewetek na YouTube? Czy „nie chcę” boli tak mocno, że fizycznie „skręca” w środku?
Jest szansa, że dotknęło Cię wypalenie zawodowe. Ostatnie, co powinno się robić w takiej sytuacji, to „NIC”. Wypalenie jest chorobą, a nieleczone może doprowadzić do ciężkich zaburzeń z depresją na czele.
Pamiętasz początki pracy? Układanie planu zadań, radość na spotkanie ze współpracownikami, miliony pomysłów jak zrewolucjonizować firmę… A teraz??! Chroniczne zmęczenie, irytacja, a na myśl o obowiązkach, pojawia się ból brzucha, irytacja i przygnębienie.
Wypalenie zawodowe jest stanem psychologicznym, ale i fizycznym. Jest reakcją przemęczonego organizmu na przewlekły, nierozładowany stres, związany z pracą. To zatracenie umiejętności regeneracji sił. Przez niego powstaje (dosłownie) przeciążenie systemu nerwowego, a psychika broniąc się przed wykonywaniem zadań, wywołuje objawy somatyczne.
Skąd to się bierze ?
Każde wypalenie zawodowe ma kilka faz (za American Psychology Association):
- miesiąc miodowy – pełna satysfakcja z pracy,
- przebudzenie – gdy idealistyczna wizja nie pokrywa się z rzeczywistością, a praca wymaga coraz więcej energii,
- szorstkość – zwiększający się nieustannie wysiłek i pierwsze problemy w kontaktach z ludźmi,
- wypalenie pełnoobjawowe – wyczerpanie fizyczne i psychiczne,
- odradzanie – proces leczenia się.
W fazie „przebudzenia”, kluczowa jest Twoja tendencja do reagowania na stres. To czy koncentrujesz się na rozwiązywaniu problemów, czy stosujesz uniki, skupiając się na emocjach. To swoiste „być czy nie być” wypalenia zawodowego.
Kolejnym problemem jest sytuacja, gdy zanika u Ciebie umiejętność odpoczywania. Poczta służbowa w telefonie, dokańczanie zadań w domu, urlop z laptopem, nienormowany czas pracy. Zamiast odpoczywać, głowę wciąż masz zajętą listą „to do”.
Wypaleniu sprzyjają także pewne sytuacje w pracy:
- nawał obowiązków,
- brak odpowiednich narzędzi do pracy,
- praca w sztywnej biurokracji i pełnej kontroli lub przeciwnie w chaosie i bez reguł,
- konflikty, brak wsparcia psychicznego,
- niejasne kryteria oceny pracowników i premiowania,
- mobbing.
Kiedy powinna zaświecić się czerwona lampka, czyli najczęstsze objawy wypalenia zawodowego
Na szczęście nie jest tak, że problem pojawia się znienacka i unieruchamia Cię w ciągu sekundy, ale nie jest to także chwilowe zmęczenie, a stan, który może trwać latami! Znasz powiedzenie, że „każda praca jest stresująca i trzeba się z tym pogodzić”? Też wypierasz myśl, że czas coś zmienić, bojąc się: utraty stabilizacji finansowej, „żalu”, że wiele się zainwestowało, by zdobyć wykształcenie, a potem stanowisko. To wywołuje również strach, że zmiana nie wyjdzie Ci na dobre i niepokój, co właściwie masz w życiu robić.
Zatem grozi Ci utknięcie w „martwym punkcie” i dalsze nawarstwianie stresu. Stąd już krótka droga, by pojawiło się wypalenie zawodowe.
Objawy, których nie możesz zbagatelizować, mają trzy fazy, niosąc skutki wypalenia zawodowego. Mogą się pojawiać pojedynczo i szybko przemijać, ale powracają, nasilają się i jest ich coraz więcej, a trwają dłużej.
Objawy wypalenia zawodowego:
- wyczerpanie emocjonalne – wywołane zbyt ambitnymi celami i oczekiwaniami (od siebie lub przełożonych): zmęczenie, zniechęcenie, pesymizm, drażliwość, wrażenie pustki,
- depersonalizacja w kontaktach interpersonalnych – niekorzystne zmiany w relacjach z ludźmi: cynizm, dystans, brak empatii, wycofanie, obojętność, negatywne odczucia wobec innych,
- zaburzenia poznawcze i zmiany w samoocenie – obniżone poczucie własnej wartości oraz sensu działań, myśli o marnowaniu czasu, utrata satysfakcji i efektywności zawodowej.
- w fazie wyczerpania „siada” ciało i psychika. To problemy ze snem, apatia, nerwobóle, obniżenie odporności, nawracające infekcje. Wycofujesz się – przestajesz przykładać do zadań, nie czujesz radości, nie umiesz się skoncentrować, coraz łatwiej wpadasz w złość,
- pozostałe fazy – coraz większe wahania nastroju, znaczne pogorszenie (skupienia, pamięci, planowania i realizacji), ucieczka od wszelkich form kontaktu z innymi, brak wiary we własne siły, negatywnie odbieranie wszystkich, osamotnienie, chroniczne zmęczenie, konfliktowość, częstsze choroby, wpadanie w uzależnienia. De facto stajesz się wrakiem człowieka.
Dlaczego mnie musiał dotknąć zespół wypalenia zawodowego?
Odpowiedzi może być wiele. Najbardziej prawdopodobne przyczyny to wrażliwość i niska samoocena. Nie bez znaczenia jest także skrajny perfekcjonizm, odpowiedzialność i źle pojmowany profesjonalizm i nadmierny idealizm.
Wszystko się kumuluje i narasta, aż we władanie bierze Cię bezsilność i cynizm, a Twoim berłem staje się frustracja i złość. Wiek, płeć, kolor skóry… nie mają znaczenia. Wypalenie zawodowe dotknąć może każdego. Zawsze jeśli szukasz w zawodzie poczucia sensu, spełnienia i angażujesz się kosztem osobistych potrzeb, łatwiej o bolesny dysonans między oczekiwaniami, a realiami. Rozczarowanie i utratę złudzeń.
Objawy wypalenia zawodowego – jak się ich pozbyć?
Work-Life Balance jest czymś co pomoże Ci zminimalizować początkowe symptomy wypalenia. Postaw wyraźną kreskę pomiędzy pracą, a życiem prywatnym i zyskaj dzięki temu na higienie psychicznej. Dobry sen, zdrowa dieta, aktywność fizyczna, pasje czy spędzanie czasu z bliskimi – te działania są zawsze dobrą opcją i na pewno Ci nie zaszkodzą, a wręcz wiele poprawią.
Jeśli jednak czujesz wciąż źle, szansa na wypalenie drastycznie wzrasta. Wierzę, że każdy może znaleźć zajęcie, które przyniesie satysfakcję i gorąco do tego zachęcam, by takowego poszukać. Po prostu – jeśli praca jest toksyczna, zmień ją. Wypalenie zawodowe często jest motorem do dokonania pozytywnych zmian.
Wypalenie zawodowe to nie to samo co chwilowe zmęczenie – nie ignoruj go
Od 2022 r., zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (sporządzoną przez WHO), wypalenie zawodowe (kod Z73:0) stanowi jednostkę chorobową.
W przypadku gdy stres się przedłużą, skontaktuj się z lekarzem i skorzystaj z L4. Może kilka dni wolnego postawi Cię „na nogi”.
Jeśli to niczego nie zmieni – poszukaj pomocy u psychologa lub terapeuty. Specjaliści doradzą Ci:
- jak radzić sobie ze stresem,
- nauczą asertywności i większej pewności siebie,
- podpowiedzą techniki kontrolowania emocji.
Wypalenie zawodowe dotykając Ciebie, odbija się na relacjach w firmie i w domu. Frustracja, złość, uniki czy zmęczenie, mają negatywne przełożenie nie tylko na Twoją efektywność, ale i Twoich współpracowników. Niechęć, niecierpliwość czy brak sił, odsuwają Cię od bliskich i mogą zniszczyć najtrwalsze więzi rodzinne i koleżeńskie. Nie ryzykuj, że „to przejdzie” i zacznij działać nim będzie za późno.
Czujesz, że praca nie sprawia Ci satysfakcji? A może masz już pierwsze objawy wypalenia zawodowego? To może Ci się przydać – Sprawdź
1Badanie STADA „The Future of Your Health” 2019
